Бэлэн мөнгөгүй нийгэмд аажмаар шилжиж, биет бэлэн мөнгөний үүрэг буурч буй нь хурцадмал шинэ асуудал, жишээлбэл, хувь хүний эрх чөлөө, хувийн амьдралын халдашгүй байдлыг хязгаарлах зэрэг асуудлыг үүсгэж байна. Дэлхий даяар улсуудын төв банкны улам бүр идэвхтэй судалж буй Төв банкны дижитал валют (CBDC) гаргах нь санаа зовоосон эдгээр асуудлыг зөвхөн илүү нэмэгдүүлж байна.
Мөнгөний хувьсал: бэлэн мөнгөнөөс холдох нь
Зоос, мөнгөн дэвсгэрт шажигнах уламжлалт чимээ аажим аажмаар өнгөрсний дурсамж болж, дижитал гүйлгээний дуугарах шуугианаар солигдож байна. Сүүлийн жилүүдэд бэлэн бус төлбөрийн эзлэх хувь дэлхий даяар, тэр дундаа хөгжиж буй улсуудад өсөж байна.
Мэдээж, коронавирусний тахал энэ явцад асар их түлхэц өгсөн, гэхдээ хөл хорио, түгжрэл дууссаны дараа ч бэлэн мөнгөний үүрэг буурах хурд удаашрахгүй байна. 2020 онд олон оронд (Бразилаас Киргиз хүртэл) бэлэн бус төлбөр тооцооны эзлэх хувь нийт гүйлгээний 30%-иас бага байсан бол өнөөдөр 60% даваад байна.
Гэхдээ биет бэлэн мөнгийг хоёрт тавихын хэрээр хувийн эрх чөлөө, хувийн амьдралын халдашгүй байдлыг зөрчих вий гэх эмээлт эхний эгнээнд гарч ирч байна.
CBDC нь боломжит шийдэл эсвэл шинэ заналхийлэл үү?
Төв банкны дижитал валют (CBDC) нь төв банкаас баталгаажуулсан тухайн улсын албан ёсны мөнгөн тэмдэгтийн дижитал төлөөлөл юм.
CBDC нь гүйлгээг оновчтой болгох, зардлыг бууруулах, санхүүгийн үйлчилгээнд хандах эрхийг өргөжүүлэх асар том чадамжтай.
Үүнийг нэвтрүүлэх нь дижитал гүйлгээг хэр зэрэг хянах, ажиглах эсвэл бүр үйлчлэхээр төлөвлөсөн иргэдийнхээ эсрэг зэвсэг болж болзошгүй эсэх тухай асуултуудыг дагуулж байна.
CBDC-ыг хөгжүүлэхдээ бэлэн мөнгө шиг хянах боломжгүй болгодог нууцлалыг хамгаалах технологийг ашиглахад мэргэжилтнүүдийн нийгэмлэгээс тогтмол уриалж байна.
Теоретически, безусловно, такая реализация CBDC возможна, но на практике заинтересовать центральные банки в таком подходе крайне сложно.
Жишээлбэл, тэг задруулалттай нотлох баримт төв болон гүйлгээний тухай мэдээлэлд хандах банкны эрхийг хязгаарлах бусад аргыг ашиглахыг санал болгож байв. Эсвэл ядаж зохицуулагчдад зориулж гүйлгээнийхээ "харагдах байдлыг" бие даан зохицуулах боломжийг иргэдэд олгодог байх аргыг ашиглах. Онолын хувьд мэдээж CBDC-ыг ийм байдлаар хэрэгжүүлэх боломжтой, гэхдээ практик дээр тийм арга барилд төв банкны сонирхлыг татах нь туйлын хэцүү байдаг.
Аюулгүй байдал болон баталгааны асуудал
Бэлэн бус төлбөр тооцоо, улмаар CBDC руу шилжих нь кибер аюулгүй байдлыг хангах асуудлыг улам хурцатгаж байна. Нийгэм бэлэн мөнгөнөөс татгалзахын хэрээр бүртгэл хакердах, онлайн залилан, мөнгө болон хувийн мэдээлэл хулгайлах зэрэг эрсдэл эрс нэмэгддэг.
Тиймээс төв банкнууд CBDC-ыг дэмжих дэд бүтцийг бэхжүүлэхийн тулд аюулгүй байдлын дэвшилтэт арга хэмжээнд хөрөнгө оруулах ёстой. Үүний зэрэгцээ, аюулгүй байдал, хэрэглэгчдэд баталгаа өгөх боломж нь "уламжлалт" криптовалют гэх мэт бусад дижитал хөрөнгөөс CBDC-ын гол давуу тал болох магадгүй.
Хэрэглэгчдийн сургалт
Амьдралын янз бүрийн салбарт дижитал төлбөр тооцоо, криптовалют нэвтрэх нь нэмэгдэж буй ч бүр өндөр хөгжилтэй орнуудад ч хүн амын нэлээд хэсэг дижитал валютын тухай их муу ойлголттой байдаг.
Дижитал мөнгөн тэмдэгтийн давуу талыг харуулж мэдлэг олгох кампанит ажил, хэрэглэгчдийн болон хөрөнгийнх нь нууцлалыг хамгаалах одоо байгаа механизмуудыг тайлбарлах нь дижитал валютын тулгарах сорилтуудыг давж гарахад тусалж чадна. Мэдээлэл авсан олон нийт CBDC-тай хариуцлагатай харьцаж, шаардлагатай үед эрхээ хамгаалахад илүү сайн бэлтгэгдсэн байх болно.
Дүгнэлт
Бэлэн мөнгөний хэрэглээ буурах нь хувь хүний эрх чөлөө, хувийн амьдралын халдашгүй байдлыг хамгаалах тухай хэлэлцүүлгийг дахин хурцатгав. CBDC боловсруулж, нэвтрүүлэхдээ төв банкнууд тав тухтай байдал, аюулгүй байдал, хувь хүний эрх чөлөөг хамгаалахын хооронд нарийн тэнцвэрийг бий болгох шаардлагатай. Үүнээс гадна төв банкууд аюулгүй байдлын найдвартай арга хэмжээ, хэрэглэгчийн мэдлэгийг дээшлүүлэх цогц санаачилга гаргах ёстой.
CBDC-ын хөгжил, түгээлт нь санхүүгийн гүйлгээний ирээдүйг тодорхойлох нь дамжиггүй тул ийм хөгжил нь хувийн эрх чөлөө, хувийн амьдралын халдашгүй байдлын үндсэн үнэт зүйлст халдахгүй байх нь чухал юм.